اثرات کمبود ویتامین B12

در بخش پایین میزان نیاز روزانه به B12 در بر حسب میکروگرم (mcg)  مورد بررسی قرار گرفته است:

• تولد تا 6 ماهگی: 0.4mcg
• 7-12 ماهگی: 0.5mcg
• 1-3 سال: 0.9mcg
• 4-8 سال: 1.2mcg
• 9-13 سال: 1.8
• 14-18 سال: 2.4mcg
• 19 سال یا بیشتر: 2.4 mcg

لازم است که بدانید، مصرف روزانه توصیه شده، براساس مقادیر مورد نیاز بدن برای جلوگیری از کمبود ویتامین B12 است. و به این معنی است که یک بزرگسال برای حفظ این ویتامین در حد مطلوب، لزوما نیازی به رعایت این دوز ندارد. به‌عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که برای حفظ سطح بهینه ویتامین B12 خون، مصرف روزانه برای آقایان بالای 20 سال، باید در حدود 5.94 میکروگرم و برای خانم های بالای 20 سال، 3.78 میکروگرم باشد.

در دوران بارداری و شیردهی، نیاز به اکثر ویتامین‌ها و مواد معدنی افزایش می‌یابد. از آن‌جایی که ویتامین B12 در رشد و نمو جنین نقش بسیار مهمی دارد، بدن زنان باردار به میزان 2.6 میکروگرم ویتامین B12 در طول روز نیازمند است. همچنین زنان در طول دوره شیردهی به  2.8 میکروگرم ویتامین B12 در روز نیازمند هستند. با این وجود، برخی از متخصصان تغذیه توصیه می‌کنند که برای حفظ میزان قابل قبول این ویتامین در دوره شیردهی، مقداری بیش از آنچه که در بالا ذکر شد مصرف شود.

کمبود ویتامین B12 در دوره بارداری می‌تواند آسیب‌های جدی‌ای به مادر و جنین وارد کند. کمبود این ویتامین می تواند باعث صدمات جدی نظیر ناهنجاری رشدی و preeclampsia در نوزادان و افزایش فشار خون در مادران شود.

چه عواملی باعث کاهش ویتامین B12 می شود؟

عوامل متعددی می‌تواند مسبب کمبود ویتامین B12 شود. متاسفانه، برخی از این عوامل خارج از کنترل افراد است و به رژیم غذایی ربطی ندارد. در ادامه سه دلیل اصلی کمبود ویتامین B12  بررسی خواهد شد:

1.بیماری‌های خود ایمنی: کم خونی پرنیشیوز (Pernicious anemia) نوعی بیماری خود ایمنی است که جذب ویتامین B12 در روده کوچک را دشوار می‌کند. این امر باعث کاهش ویتامین B12  در خون فرد بیمار می‌شود.

2. عدم جذب مناسب (جذب ضعیف): برخی افراد به‌دلیل آسیب روده یا جراحی‌های گوارشی در جذب ویتامین B12 با مشکل مواجه هستند. به‌عنوان مثال، افرادی که جراحی بای‌پس معده انجام داده‌اند یا بخشی از روده آن‌ها برداشته شده است، ممکن است دچار کمبود ویتامین B12 شوند.
3. مصرف ناکافی مواد غذایی حاوی ویتامین B12: ویتامین B12 در محصولات گوشتی و فراورده‌های حیوانی مثل ماهی، گوشت، مرغ، تخم مرغ و لبنیات وجود دارد. کمبود ویتامین B12 در افرادی که گیاه‌خوار و خام گیاه‌خوار هستند و سالیان زیادی از گوشت و لبنیات استفاده نکرده‌اند، شایع‌تر است.

ویال خوراکی ویتامین B12 پلاس یوروویتال به بدن در ساخت گلبول‌های قرمز کمک کرده و سطح انرژی را افزایش می‌دهد. این محصول ضمن تامین نیاز روزانه بدن به ویتامین B12 مانع از بروز خستگی و سرگیجه می‌شود.

در ادامه به بررسی عوامل دیگر خواهیم پرداخت.

4. استفاده طولانی مدت از برخی داروها نیز می‌تواند باعث کاهش سطح ویتامین B12 در خون شود. داروهایی نظیر کاهش‌دهنده قند خون متفورمین و مهارکننده‌های پمپ پروتون که در درمان رفلاکس معده از آن استفاده می‌شود، دو نمونه از داروهایی هستند که می‌توانند در جذب ویتامین B12 اختلال ایجاد کرده و باعث کمبود این ویتامین در بدن شوند.
5. فاکتور های ریسکی
6. برخی از افراد به دلیل سن بالا و شرایط پزشکی خاص مثلا بیماری زمینه‌ای، ممکن است نسبت به سایرین پتانسیل بیشتری برای کمبود ویتامین B12 داشته باشند. علاوه بر این برخی تداخلات دارویی هم می‌تواند خطر کمبود ویتامین B12 را افزایش دهد.
7. فاکتورهای ریسکی کمبود ویتامین B12 شامل موارد زیر است:

سن بالای 60 سال

خطر کمبود ویتامین B12 در بدن، با افزایش سن، افزایش پیدا خواهد کرد که از دلایل آن می‌توان به کاهش میزان جذب این ویتامین در روده و از بین رفتن فاکتور ذاتی معده که برای جذب ویتامین B12 ضروری است، اشاره کرد. آمارها نشان دهنده این است که تا 20٪ از بزرگسالان بالای 60 سال در ایالات متحده آمریکا، با کمبود ویتامین B12 مواجه هستند.

مصرف داروهای خاص

برخی از داروها، از جمله متفورمین و مهارکننده های پمپ پروتون، بر میزان جذب ویتامین B12 تأثیر منفی می‌گذارند. به همین علت است که استفاده طولانی مدت از این داروها توصیه نمی‌شود.

شرایط سلامتی خاص

احتمال ابتلا به کمبود ویتامین B12 در افرادی که بیماری‌های خاص دارند، بیشتر است. از این بیماری‌ها می‌توان به بیماری التهابی روده و بیماری سلیاک اشاره کرد. این بیماری‌ها می‌توانند جذب ویتامین B12 را دشوار کنند.

پیروی از رژیم غذایی وگان

از آنجایی که B12 بیشتر در غذاهای غیر گیاهی مانند گوشت و یافت می‌شود، افرادی که از رژیم غذایی گیاه‌خواری یا خام گیاه‌خواری پیروی می کنند ممکن است بیشتر در معرض کمبود B12 قرار بگیرند. خطر ابتلا به کمبود ویتامین B12، حتی برای افرادی که حداقل سه سال از چنین رژیم غذایی پیروی کرده‌اند، بیشتر هم خواهد شد. با این وجود، مکمل‌ها و منابع گیاهی ویتامین B12، مانند غلات غنی شده، موجود هستند و می‌توانند مانع کمبود این ویتامین در افراد با رژیم غذایی خاص شود.

انجام جراحی‌های خاص

جراحی‌هایی مانند بای‌پس معده، برداشتن روده (برداشتن انتهای روده کوچک یا ابتدای کولون) و گاسترکتومی (برداشتن تمام یا بخشی از معده) توانایی بدن در جذب ویتامین B12 را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

بارداری یا شیردهی

نیاز بدن زنان به ویتامین B12 در دوران بارداری و شیردهی افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین افراد باردار و شیرده نسبت به سایر افراد، به‌میزان بیشتری در معرض خطر کاهش ویتامین B12 در بدن هستند.

سوء مصرف الکل یا مواد مخدر

تحقیقات نشان می دهد که سوء مصرف الکل و استفاده از داروهای اعتیادآور مانند مت آمفتامین می‌تواند خطر کمبود B12 را افزایش دهد. زیرا این مواد بر روی میزان جذب مواد مغذی از طریق روده و معده اثر منفی می‌گذارند.

علائم کمبود ویتامین B12

گاهی اوقات ممکن است که کاهش ویتامین B12 بدون علامت خاصی باشد. بنابراین همیشه نمی‌توان از روی علائم، کمبود این ویتامین را تشخیص داد. اگر فکر می‌کنید که ممکن است با کمبود این ویتامین مواجه شده باشید، بهتر است که آزمایش خون انجام دهید، زیرا تنها راه قطعی آن همین است.

شایع‌ترین علائم کمبود B12 عبارتند از:

• خستگی
• پریدگی رنگ صورت
• پریدگی رنگ پرده ملتحمه چشم (بافتی که داخل پلک را می پوشاند)
• تنگی نفس در زمان انجام فعالیت‌های روزمره
• خشکی لب
• زبان ملتهب (گلوسیت)

کمبود ویتامین B12 همچنین می تواند عوارض و علائمی بر روی اعصاب داشته باشد که در قسمت پایین به آن‌ها اشاره شده است:

• سرگیجه
• اختلال در حافظه
• سردرد
• احساس گزگز و خواب رفتگی در اندام های بدن
• راه رفتن دشوار

همچنین کمبود ویتامین B12 می تواند منجر به علائم شدیدتری نظیر آسیب به اعصاب حیاتی بدن و مغز شود و در صورت عدم درمان، می‌تواند به یک آسیب جدی و برگشت ناپذیر تبدیل شود.

تشخیص کمبود ویتامین B12

کمبود ویتامین B12 از طریق آزمایش خون، که این آزمایش باید شامل اندازه‌گیری میزان ویتامین B12 سرمی و فولات در سطح خون باشد، تشخیص داده شود. متخصصین آزمایشگاهی ممکن است به شما پیشنهاد دهند که علاوه بر دو فاکتور ذکر شده در بالا، فاکتورهای خونی دیگر نظیر اندازه‌گیری سطح متیل مالونیک اسید و هموسیستئین انجام شود. زیرا این دو فاکتور می‌تواند به تشخیص کمبود ویتامین B12 در خون کمک کند.

افرادی که سطح ویتامین B12 سرمی خون آن‌ها کمتر از 200 پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/mL) است، جز افراد دارای کمبود ویتامین B12 در نظر گرفته می‌شوند.

کسانی که سطح ویتامین B12 سرمی خون آن‌ها، بین 200 تا  300 پیکوگرم در میلی‌لیتر (pg/mL) است، در لبه‌ی مرز کمبود یا دارای سطوح پایین ویتامین B12 در نظر گرفته می‌شوند. حدود 40 درصد از مردم در کشورهای غربی، در این دسته قرار دارند.

اگر کمبود ویتامین B12 در شما تشخیص داده شود یا سطح این ویتامین در خون شما پایین باشد، متخصص تغذیه شما یک برنامه غذایی خاص برای رفع مشکل شما، تهیه خواهد کرد.

از آنجا که کمبود ویتامین B12 ممکن است که علائم مشابهی با بیماری‌های دیگر داشته باشد، هرگز سر خود تشخیص انجام ندهید و از متخصصین در این حیطه کمک و مشاوره بگیرید.

درمان

اگر مشخص شود که سطح ویتامین B12 در خون شما، کم یا در مرز کم شدن است، متخصص و کارشناس تغذیه شما، احتمالا مکمل‌های خوراکی حاوی ویتامین B12 یا تزریق ویتامین B12 و مصرف قرص حاوی این ویتامین را توصیه خواهد کرد. همچنین پزشک متخصص با ریشه‌یابی علت اصلی کاهش ویتامین B12  در بدن شما، می‌تواند، سایر بیماری‌های احتمالی که باعث کاهش این ویتامین شده است را کنترل کند.

افرادی که به علت رژیم غذایی خاص خود، ویتامینB12  را به اندازه کافی مصرف نمی‌کنند، می‌توانند با مصرف مکمل‌های خوراکی B12 نظیر اسپری‌ها، کپسول‌ها یا قرص‌ها، سطح این ویتامین را در خون خود، افزایش دهند.

دوز مصرف و مدت زمان مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین B12، بسته به سطح کمبود و علت بروز کمبود آن، متفاوت است.

جلوگیری

اگرچه برخی از دلایل کمبود B12 غیرقابل پیشگیری است، اما بیشتر افراد می‌توانند با خوردن غذاهای حاوی این ویتامین یا مصرف سایر مکمل‌های غذایی، سطح B12 خون خود را، در سطح بهینه نگه دارند.

اگر علاقه‌مند به مصرف مکمل‌های حاوی ویتامین B12 هستید، بهتر است ابتدا از پزشک خود بخواهید که سطح ویتامین B12 خون شما را بررسی کند. سپس، در رابطه با دوز مصرفی با آن‌ها مشورت کنید، تا اطمینان حاصل شود که دوز مورد نیاز بدن شما چقدر است.

ویتامین B12 در مولتی ویتامین‌ها، مکمل‌های B کمپلکس و همچنین در قرص‌هایی که فقط حاوی B12 است، موجود است. مولتی ویتامین‌ها، در مقایسه با مکمل‌هایی که فقط حاوی B12 هستند، معمولاً حاوی مقادیر کمتری از ویتامین B12 هستند.

بیشتر مکمل‌های حاوی ویتامین B12 مقادیری بین 500 تا 1000 میکروگرم در هر دوز دارند. به طور کلی، مکمل‌های B12 حتی در دوزهای بسیار بالا، بی‌خطر در نظر گرفته می‌شوند. این امر به این دلیل است که بدن انسان مقادیر اضافی ویتامین دریافتی را ذخیره نمی‌کند و هر آنچه را که از مواد مغذی، لازم ندارد از طریق ادرار دفع می‌کند.

در واقع، حد آستانه‌ای، برای مصرف مقدار ویتامین B12، وجود ندارد. زیرا مقدار بالای آن نیز باعث ایجاد سمیت غذایی در بدن نمی شود.

باید به این نکته توجه داشت که برخی ترکیبات حاوی ویتامین B12، نسبت به سایر ترکیبات آن نقش موثرتری در افزایش سطح ویتامین B12 بدن، ایفا می‌کنند.تحقیقات نشان می‌دهد که اشکال طبیعی ویتامین B12، مانند متیل کوبالامین، ممکن است برای افزایش سطح ویتامین B12  بدن، در مقایسه با سیانوکوبالامین، که شکل مصنوعی B12 است، تاثیر بیشتری داشته باشد.

بهترین غذاهای حاوی ویتامین B12

اگر نگران هستید که ویتامین B12 کافی در رژیم غذایی روزانه خود دریافت نمی‌کنید، سعی کنید مصرف غذاهای غنی از ویتامین B12 را به‌کمک استفاده‌ی بیشتر از مواد غذایی زیر، افزایش دهید:

• جگر پخته گاو
• صدف‌های بدون پوسته‌ی پخته شده
• ماهی‌هایی مانند سالمون و تن
• محصولات لبنی مانند ماست و پنیر چدار
• تخم مرغ
• طیور مانند بوقلمون

ویتامین B12 بیشتر در غذاهای غیر گیاهی وجود دارد، اما می توان آن را در برخی از غذاهای گیاهی مانند محصولات غنی شده نیز یافت. اگر از یک رژیم غذایی گیاهی پیروی می‌کنید که حاوی مقدار کمی گوشت و فرآورده‌های حیوانی است یا اصلاً هیچ گونه مصرفی از. این دسته از مواد غذایی ندارید، سعی کنید مواد غذایی غنی شده زیادی را در رژیم غذایی خود بگنجانید تا بتوانید نیاز بدن خود به B12 را تامین کنید.

چند منبع گیاهی حاوی ویتامین B12 عبارتند از:

• مخمر مغذی غنی شده
• تمپه (نوعی قارچ است که محصول کشور اندونزی است)
• غلات صبحانه غنی شده
• شیرهای گیاهی غیر لبنی غنی شده مانند شیر سویا

یک مرور سریع

کمبود ویتامین B12 می تواند ناشی از عوامل متعددی از جمله شرایط پزشکی خاص، مصرف داروهای خاص و  یا مصرف کم این ویتامین در رژیم غذایی شما باشد.

کمبود ویتامین B12 می‌تواند باعث بروز طیفی از علائم مختلف نظیر خستگی و رنگ پریدگی پوست شود. اگر این کمبود درمان نشود، می‌تواند به‌طور جدی بر سلامتی شما تأثیر بگذارد.

اگرچه اکثر افراد می‌توانند با مصرف منظم غذاهای غنی از ویتامین B12 مانند ماهی، تخم مرغ و ماست، سطح بهینه ویتامین B12 را  در خون خود، حفظ کنند، اما بعضی افراد ممکن است برای درمان و پیشگیری از کمبود این ویتامین به مصرف قرص‌های مکمل و یا تزریق آمپول حاوی این ویتامین نیاز داشته باشند.

اگر نگران هستید که در بدن خود دچار کمبود ویتامین B12 هستید یا خیر؟باید با متخصص یا مشاور تغذیه ملاقات کنید. این افراد به کمک آزمایش خون و تحلیل نتایج آن، بهترین راهکار سلامتی را در اختیار شما قرار خواهند داد.

منبع :