به گزارش “ورزش سه”، بعد از جام جهانی قطر که به عنوان مسن‌ترین تیم در آن جام حضور یافتیم، واژه تغییر نسل یکی از پرتکرارترین واژگان لغت‌نامه فوتبال ایران شد و بارها سرمربی تیم ملی (امیر قلعه‌نویی) به واسطه این مسئله مورد انتقاد کارشناسان و اهالی فوتبال قرار گرفت. همگان توقع داشتند حداقل در پایان جام ملت‌های آسیا تیم ملی به یک‌باره جوان بشود و ستاره‌های قبلی خود را کاملا کنار بگذارد. در همین راستا، قلعه‌نویی بارها در کنفرانس‌های خود اشاره کرد به دلیل اهمیت مسابقات جام ملت‌ها امکان جوان‌گرایی مشهودی در آن برهه زمانی وجود ندارد اما بعد از جام ملت‌ها با یک شیب ملایم اقدام به جوان‌گرایی خواهیم کرد که فهرست بازیکنان در سه فیفادی سپتامبر، اکتبر و نوامبر نشان‌گر کاهش میانگین سنی بازیکنان تیم ملی با همان شیب ملایم است. درواقع، کادرفنی با ارائه لیستی با میانگین ۲۷.۲۸ سال در آخرین فیفادی توانسته به وعده خود در این زمینه جامه عمل بپوشاند.
جدای از همه مسائل، باید این را درنظر گرفت که در هیچ کجای دنیا مسئولیت تغییر نسل بر عهده سرمربی تیم ملی نیست و تنها وظیفه سرمربی تیم ملی بزرگسالان انتخاب از میان استعدادهای موجود در فوتبال ایران است. طبیعتا اگر بازیکنی سن کمتر و کیفیت بالاتری نسبت به سایر رقبای خود جهت حضور در تیم ملی داشته باشد، هیچ‌وقت سرمربی تیم ملی (هرفردی که باشد) قلم قرمز بر روی اسم او نخواهد کشید و حتما از این بازیکن در اردوهای تیم ملی استفاده خواهد کرد. به عنوان شاهدی بر این ادعا می‌توان به آرشا شکوری اشاره کرد که بعد از درخشش در جام ملت‌های آسیا زیر ۱۷ سال و جام جهانی زیر ۱۷ سال به اردوی تیم ملی دعوت شد.
با این حال، بسیاری از کارشناسان و اصحاب رسانه همچنان درخصوص میانگین سنی تیم ملی انتقاد می‌کنند و از امیر قلعه‌نویی انتظار دارند که از بازیکنانی با میانگین سنی کمتر استفاده نماید اما باید توجه داشت که کلید جوان شدن تیم ملی یک کشور، بیشتر در پروژه‌های youth development و گراسروتز یعنی پایه‌ای‌ترین سطح فوتبال دنبال می‌شود و متاسفانه کسانی هم که در کشور ما در این امر مسئولیت دارند، اتفاق خاصی را رقم نمی‌زنند. اینکه در حال حاضر زیون سوزوکی، دروازه‌بان اول تیم ملی ژاپن در سری آ و در سن ۲۲ سالگی به عنوان دروازه‌بان اول پارما به میدان می‌رود، بدون دلیل و یک شبه اتفاق نیفتاده و این مسئله نتیجه اجرای یک پروژه ملی در کشور ژاپن برای پست دروازه‌بانی است که ارکان و کمیته‌های مختلف فدراسیون این کشور را درگیر کرده است. درواقع، این ساختار فوتبال ژاپن است که دست مربیان تیم ملی را برای تغییر نسل باز می‌گذارد. به عبارتی، خطاب قرار دادن کادر فنی به عنوان مسئول پروژه تغییر نسل امری اشتباه است و راه حل تغییر نسل را باید در کمیته مربوطه جستجو کرد.
در همین آسیای مرکزی، خوسانوف مدافع ۲۰ ساله تیم ملی ازبکستان را داریم که بعنوان اولین خرید زمستانی پپ گواردیولا به منچسترسیتی پیوست و اینجاست که سوال پیش می‌آید آیا ما بازیکنی با این سن و کیفیت در فوتبال خودمان داریم؟ و اگر نداریم مقصر آن چه کسی است؟ سرمربی تیم ملی؟ یا عدم برنامه‌ریزی برای فوتبال پایه؟
بدیهی است که اگر بازیکنی با کیفیت خوسانوف در فوتبال ایران وجود داشته باشد، دور از چشمان کادرفنی تیم ملی نخواهد ماند. هرچند که برخی از فرگوسن‌های وطنی معتقد هستند ما یکسری یامال‌‌های وطنی داریم که به‌جز خودشان هیچ فرد دیگری در فوتبال ایران قادر به تشخیص استعدادهای آنها نبوده‌اند.
تا به امروز دوربین جوان‌گرایی و تغییر نسل به سوی تیم ملی ایران بوده است، اما تعطیلی نیم فصل باعث شد که از این فرصت بهره بگیریم و این بار دوربین را به سمت تیم‌های لیگ برتری ببریم و بررسی کنیم که در نیم فصل اول لیگ برتر سهم هر کدام از باشگاه‌ها از بازیکنان جوان به چه میزان بوده است.
می‌توان گفت که پیش شرط دعوت شدن یک بازیکن جوان به تیم ملی بزرگسالان این است که به اندازه کافی در تیم باشگاهی خود به میدان رفته باشد و همچنین، در مدت زمان حضورش در زمین درخشان ظاهر شده باشد. در همین راستا، در این مقاله قصد داریم به بررسی وضعیت بازیکنانی که در رده سنی ۲۰ سال و زیر ۲۰ سال هستند و در نیم فصل اول لیگ برتر ایران به میدان رفته‌اند، بپردازیم و به ۱۰ نکته مهم درخصوص این رده سنی اشاره کنیم.
پیش از بررسی آمار مربوط به بازیکنان این رده سنی بادقت به دو تصویر زیر نگاه بفرمایید.
📌نکته اول: وضعیت قرمز جوان‌گرایی در لیگ
بازیکنان ۲۰ سال و زیر ۲۰ سال مجموعا ۸۹۱۲ دقیقه در نیم فصل اول بازی کرده‌اند که سهم آن از کل دقایق (۲۳۷۶۰۰ دقیقه) می‌شود تنها ۳.۷۵ درصد که رقم ناچیزی است و نشان می‌دهد که در سطح لیگ برتر نگاه کوتاه‌مدت و نتیجه‌گرایی غالب است و مربیان شهامت استفاده از بازیکنان جوان در ترکیب خود را ندارند. البته این آمار صرفا نمی‌تواند نشان‌دهنده عدم ریسک‌پذیری سرمربیان لیگ برتری باشد بلکه کاملا مشخص است که در سطح مدیریت باشگاه‌ها هم اقدام اصولی در آکادمی‌ها انجام نمی‌شود و از طرفی فدراسیون و سازمان لیگ هم برنامه‌ریزی و استراتژی مشخصی برای جوان‌گرایی ندارند.
گفتنی است منظورمان از کل دقایق این است که لیگ برتر ۱۶ تیم دارد که هر تیم با ۱۱ بازیکن به میدان می‌رود و هر مسابقه ۹۰ دقیقه است و تا به‌حال ۱۵ هفته از لیگ برتر سپری شده که به طور بالقوه مجموع کل دقایق مربوط به بازیکنانی که در کل این ۱۵ هفته در میدان مسابقه بودند، می‌شود ضرب این اعداد، یعنی ۲۳۷۶۰۰ دقیقه (مواردی مثل اخراجی را در نظر نگرفته‌ایم).
📌نکته دوم: تاثیرگذاری آلومینیوم، هوادار و ملوان در جوان‌گرایی لیگ
آلومینیوم اراک در نیم فصل اول مجموعا ۲۸۵۲ دقیقه به بازیکنان این رده سنی میدان داده است که از این حیث در رتبه اول قرار داد و بعد از آن هوادار با ۱۳۱۱ دقیقه و ملوان با ۱۱۲۰ دقیقه جایگاه‌‌های دوم و سوم را به خود اختصاص داده‌اند. این آمار می‌تواند معلول سیاست‌های این سه باشگاه و یا شخصیت ریسک‌پذیر مربیان آنها و یا بهره‌مندی از بازیکنان سرباز باشد که دلیل آن هرچه باشد بایستی بابت به‌کارگیری بازیکنان جوان از سرمربیان و مدیران این سه تیم تقدیر کرد.
📌نکته سوم: زنگ خطر را به صدا درآورید
حالا بیاییم آلومینیوم اراک را از محاسبات خود حذف کنیم، آنگاه سهم درصدی بازیکنان این رده سنی از کل دقایق به ۲.۷۲ درصد می‌رسد (یعنی چیزی حدود یک درصد نسبت به عدد ۳.۷۵ کاهش می‌یابد) و اگر هوادار و ملوان را هم به همراه آلومینیوم حذف کنیم، سهم درصدی بازیکنان این رده سنی از کل دقایق به ۱.۸۸ درصد می‌رسد (یعنی چیزی حدود ۲ درصد نسبت به عدد ۳.۷۵ کاهش پیدا می‌کند). درواقع، اینجاست که زنگ خطر برای آینده فوتبال ایران به صدا در می‌آید و در بازی‌های ۱۳ تیم لیگ برتری، سهم بازیکنان این رده سنی، فقط و فقط ۱.۸۸ درصد بوده است.
📌نکته چهارم: فقط ۳ بازیکن ۲۰ سال و زیر ۲۰ سال با بیش از ۹۰۰ دقیقه بازی
در سه نکته قبلی، حضور بازیکنان این رده سنی را از نظر تعداد دقایق بررسی کردیم اما در این نکته به تعداد بازیکنان می‌پردازیم. در نیم فصل اول لیگ برتر فوتبال ایران، ۵۰ بازیکن ۲۰ سال و زیر ۲۰ سال به میدان رفته‌اند که مسئله جالب توجه این است که ۱۱ بازیکن این رده سنی فقط ۱ دقیقه یا ۲ دقیقه برای تیمشان بازی کرده‌اند و ۲۱ بازیکن هم سهم کمتر از ۲۰ دقیقه‌ای داشته‌اند. این درحالی است که فقط ۳ بازیکن (رضا غندی‌پور، محمد خلیفه و بهرام گودرزی) بالای ۹۰۰ دقیقه یعنی ۱۰ بازی کامل برای تیمشان به میدان رفته‌اند. همچنین، لازم به ذکر است که امیرمحمد رزاقی‌نیا، ستاره گل گهر و تیم ملی ایران در جام جهانی زیر ۱۷ سال ۸۲۴ دقیقه برای تیمش در نیم فصل اول به میدان رفته است.
در تصویر زیر می‌توانید توزیع بازیکنان این رده سنی را برحسب تعداد دقایقی که برای تیمشان به میدان رفته‌اند، ملاحظه نمایید.
📌نکته پنجم: شاهکار یحیی با جوانان
از نظر تعداد بازیکن، آلومینیوم اراک با به‌کارگیری ۸ بازیکن از این رده سنی و هوادار تهران با ۷ بازیکن و فولاد اهواز ۵ بازیکن در رتبه‌های اول تا سوم قرار دارند. باتوجه به آمارهای قبلی حضور دو تیم آلومینیوم و هوادار در رده‌های اول و دوم از نظر کمی دور از ذهن نبود اما نکته جالب توجه به‌کارگیری ۵ بازیکن جوان توسط یحیی گل‌محمدی، سرمربی فولاد است که فولادی‌ها علی‌رغم استفاده از بازیکنان جوان در ترکیب خود توانسته‌اند از حیث نتیجه‌گیری هم خوب عمل کنند و با ۲۸ امتیاز و اختلاف ۴ امتیازی با صدر جدول نیم فصل اول را با جایگاه چهارم به اتمام برسانند و همچنین حاشیه امن ۷ امتیازی با تیم پنجم ایجاد نمایند. یحیی گل‌محمدی در نیم فصل اول به آرش اکبرزاده (۲۳۵ دقیقه)، محمد عسکری (۳۳ دقیقه) و ابوالفضل زاده‌عطار (۱۰۶ دقیقه) میدان داد که زاده‌عطار در آخرین بازی نیم فصل فولاد توانست گل لحظه آخری و سه امتیازی تیمش مقابل ملوان را به ثمر برساند. البته گفتنی است امین مرادی و علی کلاه‌کج هم از بازیکنان این رده سنی هستند که برای فولاد به مدت کمتر از ۹۰ دقیقه در طول نیم فصل اول به میدان رفته‌اند. البته جوان‌گرایی فولاد صرفا به‌خاطر شهامت یحیی گل‌محمدی نیست و سایر عوامل مثل مدیریت این باشگاه و سرمایه‌گذاری‌هایشان در آکادمی‌ها هم از عوامل تاثیرگذارند.
همچنین، آلومینیوم اراک نیز علی‌رغم جوان‌گرایی توانسته نتیجه خیلی خوبی را کسب کند و آنها موفق شدند نیم فصل اول را با ۱۹ امتیاز و کسب رتبه هفتم به اتمام برسانند اما باتوجه به فاصله امتیازات کم بین تیم‌های رتبه‌های پنجم تا سیزدهم خیلی نمی‌توان به این رتبه اتکا کرد. در هرصورت، مسئله‌ای که شایان تقدیر است رویکرد همیشگی و نگاه ویژه مجتبی حسینی به جوانان است خصوصا اینکه دو بازیکن (محمد خلیفه و بهرام گودرزی) از سه بازیکنی که در این رده سنی بیش از ۹۰۰ دقیقه در نیم فصل اول به میدان رفته‌اند از شاگردان مجتبی حسینی هستند.
📌نکته ششم: برای قهرمانی، قید جوان‌گرایی را بزنید
سه تیم بالای جدول یعنی تیم‌های تراکتور، سپاهان و پرسپولیس در مجموع فقط ۹۶ دقیقه به بازیکنان این رده سنی میدان داده‌اند که حکایت از سهم فقط ۰.۲۱ درصدی (چیزی در حدود صفر) از کل دقایق مربوط به بازیکنان این سه تیم در نیم فصل اول دارد. شاید این آمار به ما نشان می‌دهد که اگر تیمی بخواهد بالانشین جدول باشد، بایستی قید جوان‌گرایی را بزند. در واقع همین‌جاست که ماهی‌های جوان فوتبال ایران خوراک کوسه‌های میدان‌دیده می‌شوند.
📌نکته هفتم: سهم قهرمان نیم فصل از بازیکنان این رده سنی: صفر
درخصوص سه تیم بالای جدول، تراکتور به هیچ بازیکنی از این رده سنی در طول نیم فصل بازی نداده و سپاهان فقط به ۳ بازیکن از این رده سنی میدان داده و سهم پرسپولیس هم فقط ۲ بازیکن است.
📌نکته هشتم: استفاده از جوانان مساوی است با …
سه تیم انتهای جدول یعنی خیبر خرم آباد، شمس آذر قزوین و هوادار تهران مجموعا ۲۲۹۶ دقیقه، بازیکنان این رده سنی را به‌کار گرفته‌اند که حکایت از سهم ۵.۱۵ درصدی از کل دقایق مربوط به بازیکنان این سه تیم دارد. لطفا این عدد را مقایسه کنید با سهم تمامی تیم‌های لیگ از این رده سنی یعنی ۳.۷۵ درصد و سهم سه تیم اول جدول یعنی ۰.۲۱ درصد. شاید بتوان با مقایسه این اعداد گفت که جوان‌گرایی ریسک‌های خود را به همراه دارد و به نوعی روی دیگر سکه جوان‌گرایی، خطر عدم نتیجه‌گیری است. در تصویر زیر می‌توانید به‌طور مشخص، مقایسه سهم درصدی سه تیم اول نیم فصل، سه تیم انتهایی جدول و تمامی تیم‌های لیگ از بازیکنان این رده سنی را مشاهده کنید.
📌نکته نهم: سهم ۲۸ درصدی سه تیم انتهای لیگ از کل بازیکنان این رده سنی
در سه تیم انتهای جدول، هوادار ۷ بازیکن و خیبر و شمس آذر به ترتیب ۴ و ۳ بازیکن از این رده سنی به‌کار گرفته‌اند که مجموعا ۱۴ بازیکن می‌شود که حکایت از سهم قابل توجه ۲۸ درصدی از تعداد کل بازیکنان این رده سنی (۵۰ نفر) که در لیگ به میدان رفته‌اند، دارد. همچنین، از میان ۱۰ بازیکنی که در این رده سنی برای دو تیم انتهای جدول به میدان رفته‌اند، هیچکدام موفق به ثبت گل یا پاس گل نشده‌اند. البته، پست یک نفر آنها یعنی آرشا شکوری دروازه‌بانی است که در ۳ حضور ثابت برای هوادار موفق شد یک کلین‌شیت به نام خود ثبت نماید.
📌نکته دهم: ۴۸ بازیکن و ثبت تنها ۳ گل و ۲ پاس گل
از حیث عملکرد، کل بازیکنان این رده سنی که در نیم فصل اول به میدان رفته‌اند موفق شدند مجموعا ۸ گل و ۷ پاس گل را به ثبت برسانند که ۵ گل و ۲ پاس گل آن مربوط به رضا غندی‌پور از ملوان و ۳ پاس گل مربوط به بهرام گودرزی از آلومینیوم می‌شود که اگر سهم این دو بازیکن را کم کنیم، کل ۴۸ بازیکن دیگر روی هم رفته فقط ۳ گل و ۲ پاس گل در یک نیم فصل به ثبت رسانده‌اند.
در نیم فصل اول ۲۲۷ گل به ثمر رسیده که ثبت ۸ گل توسط این رده سنی نشان‌گر سهم اندک (۳.۵۲ درصدی) آنها از کل گل‌های نیم فصل اول است.
🔴نتیجه‌گیری: آدرس غلط!
همانطور که در آمار و ارقام فوق دیدیم در لیگ خودمان هم اندک مربیانی حاضر هستند که ریسک کنند و از بازیکنان ۲۰ سال و کمتر از ۲۰ سال در ترکیب خود بهره ببرند. اینکه صرفا هر روز در تریبون‌‌های مختلف فریاد بزنیم و از واژه تغییر نسل تیم ملی به‌عنوان ابزاری برای تهاجم به کادر فنی به‌کار ببریم، دور از انصاف است. سرمربی تیم ملی همانطور که گفته شد، صرفا مسئول انتخاب بازیکنان و آماده‌سازی آنها برای رقابت‌های ملی است و مسئولیت پرورش بازیکنان برعهده باشگاه است. طبیعتا، لیگ جوان، تیم ملی را هم جوان می‌کند و اگر مربیان حاضر در لیگ، ریسک بازی دادن به بازیکنان جوان را متحمل نشوند، چطور از سرمربی تیم ملی توقع می‌رود از بازیکنانی استفاده کند که حتی مربی‌هایشان هم به آنها اعتماد ندارند؟!
همچنین، از بازه رده سنی، بازیکنانی نظیر محمد خلیفه، بهرام گودرزی، رضا غندی‌پور و امیرمحمد رزاقی‌نیا پتانسیل دعوت شدن به تیم ملی را در فیفادی‌های آینده (البته به شرط حفظ عملکرد) دارند اما طبیعی است که سرمربی تیم ملی در سه فیفادی قبلی که هنوز لیگ ما اوج نگرفته بود، از این بازیکنان استفاده نکند خصوصا در شرایطی که هنوز وضعیت صعودمان مشخص نبود و بازی‌های سختی با تیم‌هایی نظیر ازبکستان و قطر داشتیم.
🔴نکات مهم:
*یکی از محدودیت‌های این مقاله این است که صرفا بازه سنی ۲۰ سال و کمتر از ۲۰ سال را مورد بررسی قرار داده است و برای تکمیل پازل جوان‌گرایی بایستی که بازه‌های سنی ۲۱ تا ۲۵ سال، ۲۶ تا ۳۰ سال و همچنین بالای ۳۱ سال نیز مورد بررسی قرار بگیرند.
*همچنین، اطلاعات مربوط به تاریخ تولد دو بازیکن از کل بازیکنانی که در لیگ برتر به میدان رفته‌اند، موجود نبود و به همین دلیل نمی‌دانستیم که در بازه سنی مورد نظر این مقاله قرار دارند یا خیر.
*به‌عنوان نکته پایانی، هیچ بازیکن خارجی در بازه سنی ۲۰ سال و کمتر از ۲۰ سال در فوتبال ایران فعالیت ندارد.
لازم به‌ذکر است که داده‌های دقایق حضور بازیکنان این رده سنی در تاریخ جمعه ۱۴ دی ۱۴۰۳ از وب‌سایت ترنسفرمارکت استخراج شده‌اند و داده‌های مربوط به عملکرد آنها (گل یا پاس گل) در تاریخ مذکور از وب‌سایت ورزش سه برداشته شده است.
سروش سلماسی
source