آلزایمر در کمین کسانی که خواب باکیفیت ندارند

مطالعات پیشین، رابطه‌ای میان خواب و بیماری آلزایمر شناسایی کرده بودند.اکنون، مطالعه‌ای جدید به‌طور دقیق‌تری به بررسی مراحل مختلف خواب، تغییرات مغزی و ارتباط آن‌ها با بیماری آلزایمر پرداخته است.

به گزارش انتخاب و به نقل از مدیکال نیوز تودی؛ بر اساس نتایج این تحقیق، کاهش در برخی انواع خواب با کاهش حجم در نواحی‌ای از مغز که درگیر آلزایمر هستند، مرتبط است.

شناخت عوامل خطر مرتبط با آلزایمر، به‌ویژه در شرایطی که درمان‌های مؤثر محدود هستند و شیوع این بیماری در حال افزایش است، از اهمیت بالایی برخوردار است.

نویسندگان این مطالعه که در نشریه Journal of Clinical Sleep Medicine منتشر شده، به بررسی ارتباط میان ساختار خواب و نواحی مغزی حساس به آلزایمر پرداخته‌اند.

«ساختار خواب» به مراحل مختلفی از خواب اشاره دارد که مغز در طول شب از آن‌ها عبور می‌کند.

چرخه‌های خواب چیستند؟

چهار مرحله‌ی اصلی خواب عبارت‌اند از:

• مرحله ۱: مرحله‌ای که بلافاصله پس از به خواب رفتن آغاز می‌شود. خواب سبک محسوب می‌شود، عضلات شروع به شل شدن می‌کنند و تنها ۱ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد.

• مرحله ۲: کمی عمیق‌تر است و حدود ۲۵ دقیقه طول می‌کشد. بدن در این مرحله بیشتر آرام می‌گیرد.

• مرحله ۳: عمیق‌ترین مرحله‌ی خواب است. در این مرحله ضربان قلب، تنفس و امواج مغزی منظم‌تر می‌شوند. به این مرحله «خواب موج آهسته» نیز گفته می‌شود.

• مرحله ۴: به آن «خواب REM» نیز گفته می‌شود، چرا که در آن حرکات سریع چشم‌ها رخ می‌دهد. در خواب REM، تنفس سریع‌تر می‌شود و فشار خون و ضربان قلب نامنظم‌تر می‌گردد.

انسان‌ها معمولاً در هر شب بین ۴ تا ۶ بار این چهار مرحله را طی می‌کنند.

تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که عواملی مانند خواب طولانی‌تر از حد معمول یا خواب مختل، با خطر ابتلا به زوال عقل و پیشرفت بیماری مرتبط هستند.

با این حال، تا پیش از این مطالعه، ارتباط مستقیم میان جنبه‌های خاصی از ساختار خواب و آلزایمر، به‌ویژه از منظر ساختار عصبی (نورواناتومی)، به‌صورت عمیق بررسی نشده بود.

نورواناتومی بیماری آلزایمر

آلزایمر با آتروفی (تحلیل رفتن) مغز مشخص می‌شود؛ به عبارت دیگر، مغز کوچک‌تر می‌شود. به گفته نویسندگان این مطالعه، برخی نواحی مغز بیش از سایر بخش‌ها دچار آتروفی می‌شوند که شامل موارد زیر است:

• هیپوکامپ

• ناحیه پاراهیپوکامپال

• ناحیه انتوراینال

• ناحیه جداری تحتانی (inferior parietal)

• ناحیه precuneus

• ناحیه cuneus

علاوه بر این نواحی مغزی که در برابر آلزایمر آسیب‌پذیر هستند، عوامل دیگری نیز در پیشرفت این بیماری نقش دارند؛ یکی از آن‌ها «خونریزی‌های ریز مغزی» است.

همان‌گونه که از نام آن پیداست، این‌ها خونریزی‌های کوچکی در درون مغز هستند که نشانه‌ای از بیماری عروق کوچک مغزی‌اند و به نظر می‌رسد با آلزایمر در ارتباط باشند.

ساختار خواب، آلزایمر و تحلیل مغزی

تحقیق جدید به بررسی ارتباط میان مراحل خاصی از خواب و نواحی مغزی آسیب‌پذیر در برابر آلزایمر می‌پردازد.

برای این منظور، پژوهشگران ۲۷۰ شرکت‌کننده را که در مطالعه‌ای به نام Atherosclerosis Risk in the Communities Study شرکت داشتند، مورد بررسی قرار دادند.

ابتدا از پلی‌سومن‌وگرافی برای ارزیابی ساختار خواب آن‌ها استفاده شد. سپس، ۱۳ تا ۱۷ سال بعد، با استفاده از تصویربرداری MRI ویژگی‌های آناتومیکی مغز آن‌ها از جمله حجم مغز و وجود خونریزی‌های ریز بررسی شد. همچنین نسبت خواب موج آهسته، نسبت خواب REM و میزان بیداری‌های شبانه اندازه‌گیری شد.

دانشمندان دریافتند که خواب کمتر در مرحله موج آهسته با کوچک شدن نواحی جداری تحتانی و cuneus مغز مرتبط است. همچنین خواب کمتر در مرحله REM نیز با کاهش حجم نواحی جداری تحتانی و precuneus همراه بود.

پس از تعدیل تحلیل آماری، مشخص شد که کاهش در خواب موج آهسته و REM بیشترین ارتباط را با تحلیل رفتن ناحیه جداری تحتانی دارد.

جالب آنکه، بیداری‌های شبانه و خونریزی‌های ریز مغزی با حجم هیچ‌یک از نواحی مغزی آسیب‌پذیر در برابر آلزایمر ارتباطی نداشتند.

کاهش خواب موج آهسته و REM ممکن است خطر را افزایش دهد

به گفته نویسندگان، این مطالعه نخستین پژوهشی است که رابطه ساختار خواب را با تحلیل رفتن نواحی آسیب‌پذیر در برابر آلزایمر در افراد مسن بررسی می‌کند.

نتایج این تحقیق حاکی از آن است که کاهش در خواب موج آهسته و REM ممکن است نقش مهمی در کاهش حجم ناحیه جداری تحتانی داشته باشد.

تحقیقات پیشین نشان داده‌اند که خواب نقش مهمی در پاکسازی سموم مغز دارد. نویسندگان این مطالعه گمان می‌کنند که همین موضوع می‌تواند توضیحی برای ارتباط میان کاهش خواب و تحلیل مغزی باشد.

وب‌سایت Medical News Today در این زمینه با «چِلسی روئرشایب»، متخصص خواب، عصب‌شناس و مشاور خواب در شرکت Wesper که در این مطالعه دخالتی نداشته، گفت‌وگو کرده است. از او پرسیده شده که چرا تغییر در ساختار خواب می‌تواند موجب تحلیل مغزی و افزایش خطر آلزایمر شود.

او توضیح می‌دهد:

«خواب دارای عملکردهای بیولوژیکی بسیار مهمی است، از جمله ترمیم سلول‌ها و بافت‌ها، حفظ مغز، یادگیری و حافظه، عملکرد شناختی و پاکسازی ضایعات مغزی. بیشتر این فرایندها در مرحله سوم خواب موج آهسته و مرحله REM رخ می‌دهند و برای سلامت مغز و کاهش خطر ابتلا به آلزایمر حیاتی‌اند.»

روئرشایب ادامه می‌دهد که بیماری آلزایمر با تجمع پروتئین‌های زائد در مغز شناخته می‌شود:

«این پروتئین‌ها معمولاً از طریق سیستمی به نام سیستم گلنفاتیک در مرحله چهارم خواب موج آهسته از مغز پاک می‌شوند. افرادی که به طور مزمن دچار کم‌خوابی هستند و زمان کمتری را در خواب موج آهسته سپری می‌کنند، مغز خود را به‌طور مؤثر پاکسازی نمی‌کنند.»

Medical News Today همچنین با «لیا کیلر»، روانشناس دارای مجوز و متخصص خواب که در این تحقیق دخالتی نداشته نیز گفت‌وگو کرده است. او توضیح بیشتری در مورد این «سیستم پاکسازی مغز» داده است:

«در طول خواب، مغز کمی کوچک می‌شود و فضای بیشتری برای مایع مغزی‌ـ‌نخاعی فراهم می‌شود تا به نواحی‌ای که ضایعات تجمع یافته‌اند، وارد شود. این مایع مانند یک «کارواش» عمل می‌کند که سموم، پروتئین‌های بدشکل‌شده و سایر زباله‌ها را که در طول روز در مغز انباشته شده‌اند، پاک می‌نماید تا مغز بتواند هنگام بیداری بهترین عملکرد را داشته باشد.»

کیلر می‌افزاید: «این ضایعات شامل بتاآمیلوئید، پروتئین‌های تائو و سایر موادی هستند که با اختلالات نورودژنراتیو در ارتباط‌اند.»

محدودیت‌ها و پرسش‌های بیشتر

ما از دکتر کیلار درباره اهمیت این یافته‌ها پرسیدیم. او گفت:

«بررسی یک گروه از افراد در بازه زمانی ۱۳ تا ۱۷ ساله، دیدگاهی طولی در اختیار ما قرار می‌دهد که نشان می‌دهد ساختار خواب چگونه در طول زمان بر ساختار مغز تأثیر می‌گذارد.»

او افزود که این امر «شواهد رابطه علّی را تقویت می‌کند.»

اگرچه نتایج این مطالعه بسیار جالب‌ توجه هستند، اما نویسندگان خواهان انجام تحقیقات بیشتری هستند؛ چرا که این پژوهش روی گروهی نسبتاً کوچک انجام شده است. همچنین آن‌ها می‌نویسند که تنوع جمعیت شرکت‌کننده در این مطالعه کم بوده و ممکن است نتایج به سایر گروه‌ها قابل تعمیم نباشد.

با این حال، یک چیز کاملاً روشن است: خواب برای سلامت عمومی بدن و مغز کاملاً ضروری است.

چگونه خواب بهتری داشته باشیم؟

ما از دکتر روئرشایب خواستیم که برای کسانی که با مشکل خواب مواجه‌اند، توصیه‌هایی ارائه دهد:

• برنامه خواب منظم داشته باشید و هر شب، حتی آخر هفته‌ها، بین ۷ تا ۹ ساعت بخوابید.

• یک روال آرام‌بخش پیش از خواب داشته باشید و دست‌کم یک ساعت پیش از خواب وسایل الکترونیکی را کنار بگذارید.

• اتاق خواب خود را خنک، تاریک، ساکت و راحت نگه دارید.

او همچنین توصیه می‌کند که اگر فردی با مشکلات مزمن خواب مواجه است، با پزشک مشورت کند؛ چرا که این وضعیت ممکن است نشانه‌ای از اختلالاتی مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب باشد.

دکتر کیلار نیز نکاتی ارائه داده است:

• ۱۰ ساعت پیش از خواب از مصرف کافئین خودداری کنید: «بسیاری نمی‌دانند که کافئین چقدر در بدن باقی می‌ماند و همچنان فعال است.»

• نزدیک به زمان خواب غذا نخورید یا نوشیدنی مصرف نکنید: «حداقل ۳ ساعت پیش از خواب، آخرین وعده غذایی و نوشیدنی الکلی را مصرف کنید.»

• آرام شوید: «دو ساعت پیش از خواب، شروع به رها کردن ذهن از دغدغه‌های روز و آرام‌سازی تدریجی کنید.»

• در طول روز در معرض نور خورشید قرار بگیرید: «این کار یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تقویت ساعت زیستی بدن است، که چرخه خواب‌ـ‌بیداری را تنظیم می‌کند.»

این مطالعه جدید، درک ما از رابطه میان ساختار خواب، تحلیل مغزی و بیماری آلزایمر را گسترش می‌دهد.

اگرچه برای درک دقیق سازوکارهای دخیل به پژوهش‌های بیشتری نیاز داریم، اما بهبود کیفیت خواب همیشه یک انتخاب سالم است.

اگر با مشکل خوابیدن مواجه هستید، راهنمای وب‌سایت MNT را مطالعه کنید که شامل ۲۱ روش طبیعی برای خوابیدن بهتر است.