موضوع کریدور زنگزور و راه‌اندازی آن از سوی جمهوری آذربایجان موضوعی است که از سال‌ها قبل به عنوان یک تنش ژئوپلیتیکی مطرح بود و در ایام مختلف شاهد استفاده باکو از این موضوع به عنوان یک کارت سیاسی، امنیتی و اقتصادی بوده و هستیم.
به گزارش روز نو حالا هم رئیس جمهوری آذربایجان به صورت صریح از اهداف خود و کشورش با محوریت زنگزور رونمایی کرده است. الهام علی‌اف شامگاه شنبه در دیدار با شرکت‌کنندگان در سومین مجمع جهانی رسانه‌ای شوشا با بیان اینکه کریدور زنگزور بسیاری از کشور‌ها را به هم متصل خواهد کرد. وقتی صحبت از حمل و نقل ریلی و جاده‌ای می‌شود، این موضوع نه تنها به اتصال بخش اصلی آذربایجان به جمهوری خودمختار نخجوان مربوط می‌شود، بلکه از نظر حمل و نقل بین‌المللی نیز منطقی است. بر اساس گزارش خبرگزاری آپا، او با بیان این مسئله که آذربایجان به طور فعال در حمل و نقل و لجستیک سرمایه‌گذاری زیادی می‌کند و در سال‌های اخیر میلیارد‌ها دلار در ایجاد بزرگترین بندر تجاری بین‌المللی در دریای خزر سرمایه‌گذاری شده است گفت که درحال حاضر کار برای حمل و نقل ۲۵ میلیون تن بار در حال انجام است.
ایروان در مورد کریدور زنگزور اعلام کرده که هیچ مذاکره‌ای بدون در نظر گرفتن اصول تمامیت ارضی و حاکمیت و صلاحیت قضایی ارمنستان نمی‌تواند صورت گیرد
او در دفاع از تصمیم خود برای اجرایی کردن کریدور زنگزور که با مخالفت ارمنستان و ایران رو‌به‌رو شده است، مدعی شد که وضعیت ژئوپلیتیکی در منطقه ما نیز در حال تغییر است. در عین حال، سایر مسیر‌های ترانزیتی نیز مفیدتر می‌شوند. با نگاهی به همه این پتانسیل‌ها، ما پتانسیل کریدور زنگزور را در مرحله اولیه ۱۵ میلیون تن بار تخمین می‌زنیم. علی‌اف همچنین اظهار کرد که این اتفاق در مرز ما با ارمنستان و ایران در حال رخ دادن است و در بهار سال آینده ساخت بخش آذربایجانی این راه آهن به پایان خواهد رسید. در مورد بخش مربوط به خاک ارمنستان، با بگویم که در زمان شوروی این راه آهن بخش جدایی ناپذیری از راه آهن آذربایجان بود و به ساختار راه آهن ارمنستان تعلق نداشت. زیرا هیچ ارتباطی با شبکه راه آهن ارمنستان نداشت. بنابراین، با افتتاح کریدور زنگزور، در واقع ما یک مسیر دیگر از مسیر شمال-جنوب را باز خواهیم کرد.
علی‌اف به‌رغم مخالفت ایروان اعلام کرد که موضوع راه‌اندازی کریدور زنگزور در مرز ما با ارمنستان و ایران در حال رخ دادن است و در بهار سال آینده ساخت بخش آذربایجانی این راه آهن به پایان خواهد رسید
او با نادیده گرفتن مخالفت آشکار ایروان در مورد احداث و راه‌اندازی کریدور زنگزور گفت که ارمنستان ۵ سال است که هیچ کاری در مورد کریدور زنگزور انجام نداده است. از طرف ارمنستان، این موضوع عمداً از دستور کار حذف می‌شود. معلوم می‌شود که شانس ارمنستان برای تبدیل شدن به یک کشور ترانزیتی به صفر می‌رسد. اگر آنها همچنان به مسدود کردن این روند ادامه دهند، فکر می‌کنم نه تنها از نظر حمل و نقل، بلکه در یک وضعیت انزوای سیاسی نیز منزوی خواهند ماند.
هشدار باکو درباره کنشگری غرب
علی‌اف همچنین درباره خواسته آمریکا برای اجاره (کنترل) این کریدور ادعایی گفت که هیچ اپراتور، هیچ تاجری، هیچ اجاره‌دهنده‌ای نمی‌تواند در خاک ما باشد. رئیس‌جمهور جمهوری آذربایجان با اشاره به دعوت ارمنستان از ناظران اتحادیه اروپا برای نظارت بر مرز بین ۲ کشور افزود: «جاسوس‌های حرفه‌ای در مرز هستند و فعالیت‌های جاسوسی علیه ایران انجام می‌دهند. به خصوص در جریان درگیری اخیر ایران و اسرائیل، آنها در امتداد مرز ایران حرکت کردند. آنها همچنین ما را از طریق دوربین‌های دوچشمی نیز تماشا می‌کنند، اما ما نیز آنها را از خاک خود تماشا می‌کنیم. او تصریح کرد که ارمنستان می‌تواند هر کشوری را برای این کار دعوت کند. مسئله اصلی برای ما این است که من به همکارم در ابوظبی گفتم که ما باید عبور بدون مانع و ایمن از آذربایجان به آذربایجان داشته باشیم و این عبور از یک منطقه آذربایجان به منطقه دیگر است.
طعنه به مسکو
نکته دیگر اینکه علی‌اف در سخنرانی خود خطاب به اوکراین و مردمانش گفت که هرگز نقض تمامیت ارضی را نپذیرد، درست همانطور که باکو زمانی این کار را کرد. هرگز با اشغال موافقت نکنید. این توصیه اصلی من است و اقدامی بوده که ما خود نیز انجام دادیم. رئیس‌جمهور آذربایجان در قسمت دیگری از سخنانش گفت که به دلیل عدم پاسخگویی رسمی در مورد هواپیمای سرنگون‌شده آزال، به دادگاه‌های بین‌المللی علیه روسیه شکایت خواهد کرد.
مخالفت پاشینیان با اقدامات علی‌اف
واقعیت این است که اختلاف میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به جنگ قره‌باغ در سال ۱۹۹۳ بازمی‌گردد؛ زمانی که نیرو‌های ارمنی این منطقه مورد مناقشه را که از سوی سازمان ملل به‌عنوان بخشی از خاک جمهوری آذربایجان به رسمیت شناخته می‌شود، اشغال کردند. پس از یک جنگ شش هفته‌ای خونین در اواخر سال ۲۰۲۰، جمهوری آذربایجان در سپتامبر ۲۰۲۳ عملیات نظامی تازه‌ای را برای بازپس‌گیری قره‌باغ آغاز کرد که منجر به توافق آتش‌بس شد. بیشتر ارامنه ساکن منطقه گریختند و منطقه تجزیه‌طلب قره‌باغ به‌طور رسمی در اول ژانویه ۲۰۲۴ منحل شد. از سوی دیگر پروسه عادی‌سازی روابط ترکیه و ارمنستان نیز به‌شدت به تحقق توافق صلح میان باکو و ایروان وابسته است. مقام‌های ترکیه ارمنستان را حلقه‌ای مهم در مسیر موسوم به «دالان میانی» می‌دانند که ترکیه را به‌طور مستقیم به آسیای مرکزی متصل می‌کند. شرکت‌های ترکیه‌ای نیز به مشارکت در پروژه‌های زیربنایی احتمالی در داخل ارمنستان علاقه‌مند هستند. با وجود اعتراضات باکو، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، ماه گذشته به طور رسمی میزبان نخست‌وزیر ارمنستان نیکول پاشینیان بود؛ دیداری که به‌عنوان نخستین سفر رسمی یک مقام ارشد ارمنستان به ترکیه ثبت شد.
اما فارغ از این مسائل باید توجه شود که ارمنستان به صورت علنی با هرگونه اقدام جمهوری آذربایجان در خصوص کریدور زنگزور مخالفت کرده است. در این راستا نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان (چهارشنبه گذشته) اعلام کرد که دولت این کشور پیشنهادی از سوی ایالات متحده آمریکا دریافت کرده مبنی بر اینکه واشنگتن مدیریت احتمالی یک کریدور حمل‌ونقلی میان بخش اصلی جمهوری آذربایجان و منطقه نخجوان را که از طریق خاک ارمنستان عبور می‌کند، بر عهده بگیرد ولی هنوز در این خصوص جوابی به واشنگتن داده نشده است. پاشینیان با تأکید بر اینکه هیچ مذاکره‌ای در این‌باره بدون در نظر گرفتن اصول تمامیت ارضی و حاکمیت ارمنستان نمی‌تواند صورت گیرد، تصریح کرد که هر موضوعی تنها بر اساس اصول تمامیت ارضی، حاکمیت و صلاحیت قضایی جمهوری ارمنستان بررسی می‌شود. او همچنین یادآور شد که ارمنستان تاکنون پیشنهاد‌های متعددی از کشور‌های دوست دریافت کرده و همچنان نیز این روند ادامه دارد. او اطمینان داد که مردم به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم، به نحوی از این پیشنهاد‌ها مطلع می‌شوند.
پیش از این هم نازلی باغداساریان، دبیر مطبوعاتی نخست‌وزیری ارمنستان هفته گذشته گفته بود که ارمنستان در مورد احتمال واگذاری کنترل قلمرو خود که آذربایجان را به جمهوری خودمختار نخجوان متصل می‌کند به شخص ثالث بحث نمی‌کند. پیش از این توماس باراک، سفیر ایالات متحده در ترکیه و فرستاده ویژه سوریه اعلام کرده بود که آمریکا آماده است تا مدیریت کریدور حمل و نقل موسوم به زنگزور را از طریق منطقه سیونیک در جنوب ارمنستان در نزدیکی مرز ایران، در تلاش برای پیشبرد مذاکرات صلح بین آذربایجان و ارمنستان مدیریت کند.
source