نحوه تشخیص سرطان تخمدان

سرطان تخمدان در شرایطی اتفاق می افتد که سلول های اطراف تخمدان ها به رشد غیر طبیعی و کنترل نشده می پردازند.

سرطان تخمدان از بیماری‌های سرطانی است که در آن رشد غیر طبیعی و کنترل نشده سلول ها در اطراف یا داخل تخمدان ها رخ می دهد. میزان شیوع سرطان تخمدان حدود ٪۱.۱ در بین کل جمعیت زنان در جهان تخمین زده شده است.

به دلیل اینکه هیچ نوع آزمایش تشخیصی و غربالگری برای افراد فاقد علائم وجود ندارد، توصیه می‌شود تا اگر زمینه خانوادگی در سرطان های تخمدان و یا سینه دارید، آزمایشها و معاینات ناحیه لگن، جهت بررسی ترشحات ناحیه پرینه و بررسی وجود توده هایی در اطراف تخمدان هایتان را جدی بگیرید. در صورت نیاز به بررسی های بیشتر، ممکن است به یک متخصص آنکولوژی زنان ارجاع داده شوید. این متخصص برخی آزمایش‌ها و تست‌ها را برای تشخیص دقیق وجود یا عدم وجود سرطان تخمدان انجام میدهد. در این مقاله بر آن شدیم تا روش ها و آزمایش های رایج برای تشخیص سرطان تخمدان را به شما معرفی نماییم. در این صورت اگر تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در این حوزه دارید، پیشنهاد میکنیم مطالعه ادامه این مطلب را از دست ندهید.

بررسی تاریخچه پزشکی.

تاریخچه مراقبت های پزشکی یکی از مواردی است که پزشکان و مراقبان سلامت، از شما و خانواده تان خواهند پرسید. با این هدف که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را در شما مورد بررسی و ارزیابی قرار دهند. به دلیل اینکه زمینه ژنتیکی در بروز این سرطان ها به اثبات رسیده است، اگر در اعضای خانواده خود فردی را دارید که به این سرطان ها مبتلا شده است، این مورد را حتماً به پزشک خود اطلاع دهید.

معاینه لگن.

معاینه لگن یکی از روش های بررسی بالینی جهت وجود علائم سرطان تخمدان، تجمع مایع در شکم و وجود توده در اطراف و یا داخل تخمدان، به حساب می آید. برای انجام این معاینه، پزشک و یا ماما، یک و یا دو انگشت خود را که دارای دستکش است، وارد واژن فرد می کند. با دست دیگر خود نیز شکم فرد را مورد ارزیابی قرار می دهد. به کمک این آزمایش می توان اندازه، موقعیت و شکل رحم و تخمدان ها را بررسی نمود‌. با این حال تشخیص سرطان های تخمدانی در مراحل اولیه به کمک معاینه لگن به سختی ممکن خواهد بود. بدین دلیل که اغلب تومورها در فاز اولیه بیماری، اندازه بسیار کوچکی دارند.

تصویربرداری.

در روش های تصویربرداری، از انواع مختلف انرژی همچون انرژی صوتی و یا ذرات رادیواکتیو برای تصویربرداری از بدن شما استفاده می کنند‌. تصاویر تهیه شده با کمک این روش می‌تواند به پزشک در تشخیص انواع تومورها در داخل یا بر روی تخمدان ها و همچنین فضای مجاور همچون لوله فالوپ و ناحیه صفاق شکمی کمک کند.

سونوگرافی ترانس واژینال.

در سونوگرافی ترانس واژینال امواج اولتراسوند برای تصویربرداری از ساختار لگن و همچنین اندام های احاطه شده توسط آن استفاده می شوند. برای انجام این کار باید یک پروب به داخل واژن فرد وارد شده و تصاویر مربوط به تخمدان و رحم را برای متخصص سونوگرافی به نمایش بگذارد.

اگر توده ای در این ناحیه وجود داشته باشد، سونوگرافی می تواند به صورت تخمینی اندازه آن را نیز تشخیص دهد. همچنین می تواند جنس محتویات آن را از نظر مایع (کیست) و جامد (تومور) بودن تشخیص دهد. از این روش سونوگرافی، میتوان برای تشخیص وجود مایع در ناحیه لگن که در مراحل پیشرفته سرطان رخ می دهد، استفاده کرد.

توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن.

یکی دیگر از روش های تشخیص سرطان تخمدان، استفاده از دستگاه های CT اسکن می باشد. در این دستگاه که از اشعه ایکس برای عکسبرداری متناوب و مقطعی از بافت بدن استفاده میشود، می تواند در تشخیص سرطان تخمدان کمک کننده باشد. به کمک تصاویر تهیه شده توسط این روش، پزشکان می توانند وضعیت متاستاز یا بدخیم شدن سرطان را بررسی نمایند.

 در شرایطی می توان از سی تی اسکن برای هدایت سوزن بیوپسی یا نمونه برداری استفاده نمود. بدین ترتیب که پزشکان می‌توانند سوزن را به داخل تومورهای مشکوک وارد نموده و نمونه های تهیه شده را جهت بررسی های بیشتر به آزمایشگاه ارسال نمایند. بدین طریق نیز می توان فهمید که آیا سرطان در مرحله خوش خیم است یا بدخیم.

اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI).

 یک روش دیگر برای تصویربرداری مقطعی از بدن، استفاده از دستگاه MRI است‌. این روش دقت بسیار بالاتری در تشخیص سطح خوش خیمی و بدخیمی سرطان تخمدان داشته و با وجود اینکه اولین روش تشخیص نیست، در جهت بررسی های بیشتر، به کار خواهد رفت. MRI قادر است تا اطلاعات بیشتر و دقیق تری را درباره توده های تشخیص داده شده در سایر روش های تشخیصی به ما بدهد. البته این روش بیشتر برای تصویر برداری نقاط حساس بدن مانند مغز و نخاع به کار می رود.

آزمایشات خون.

بررسی ها و آزمایش های مربوط به خون، روشی دیگر در بین روش های تشخیصی سرطان تخمدان به حساب می آیند. با کمک آزمایش خون، به بررسی سلولهای خونی شما می پردازند که ارزش تشخیصی بالایی برای تعیین وضعیت سرطان خواهند داشت.

آزمایش خون CA-125.

این آزمایش یک نوع آزمایش خون به حساب می آید که به بررسی مقدار پروتئین به نام آنتی ژن سرطانی ۱۲۵ می پردازد. وجود این آنتی ژن در خون یکی از علامت های سرطان تخمدان بوده و در ۵۰ درصد مبتلایان در فازهای اولیه و ۸۰ درصد مبتلایان در فازهای پیشرفته سرطان تخمدان وجود دارد.

البته استفاده از این روش تشخیصی به تنهایی کارساز نخواهد بود، زیرا باید به بررسی علائم مانند آندومتریوز، فیبروز رحم و همچنین بیماری های التهابی لگن نیز بپردازیم که باعث افزایش این آنتی ژن در خون خواهد شد. بررسی سطح آنتی ژن CA-125 غالباً با هدف تعیین اثربخشی داروهای سرطان تخمدان به کار میرود. اگر سطح آنتی ژن کاهش یافته باشد، نشانگر موفق بودن روش های درمانی است. همچنین ممکن است از این روش درمانی پس از بهبودی کامل نیز استفاده شود. با این هدف که احتمال عود مجدد سرطان را مورد ارزیابی قرار دهند.

سایر آزمایشات خون نشانگر تومور.

در صورتی که توده های روی تخمدان در آزمایش های تصویربرداری مشخص شوند، ممکن است آزمایش خون برای جستجوی نشانگرهای تومور که توسط سلولهای سرطانی در خون آزاد می شوند، توسط پزشک تجویز شود. این نشانگر های توموری می توانند به پزشک در جهت تشخیص نوع خاصی از سرطان تخمدان کمک کنند.

• آلفا فیتوپروتئین (AFP): AFP پروتئینی است که هنگام رشد سلول های کبد، آزاد میشود و سطح بالای آن می تواند نشان دهنده سرطان به حساب بیاید.
• گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG) : با وجود اینکه این هورمون به عنوان هورمون بارداری شناخته می شود، در برخی شرایط می‌تواند نشان دهنده انواع خاصی از سرطان، به خصوص در ناحیه تناسلی باشد.
• Inhibin: این نشانه معمولاً به همراه CA-125 پدیدار می شود.
• لاکتات دهیدروژناز (LDH): سطوح بالای LDH ارتباط بسیار زیادی با وجود سلولهای سرطانی دارد. با این حال وجود آن نشان دهنده نوع خاصی از سرطان نخواهد بود.

بیوپسی جراحی.

تنها روش تشخیص بدخیم و خوش خیم بودن یک تومور، بیوپسی است. بیوپسی در سرطان تخمدان زمانی انجام می‌شود که تومور مربوطه توسط یک جراحی، به طور کامل برداشته شده باشد. در چنین شرایطی یک نمونه از تومور گرفته شده و به آزمایشگاه پاتولوژی، جهت بررسی جستجوی سلول‌های سرطانی زیر میکروسکوپ ارسال می شود.

پاراسنتز.

آسیت که به معنای تجمع بیش از حد مایع در فضای شکمی است، در برخی مبتلایان به سرطان تخمدان دیده می شود‌. در روشی که تحت عنوان پاراسنتز شناخته می شود، یک سوزن متصل به سرنگ به محل تجمع مایع فرستاده می شود. در این بخش نمونه‌ای از مایع، جمع آوری شده و جهت بررسی سلول های سرطانی به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می شود.

لاپاراسکوپی.

اگر جراحی باز گزینه مناسبی برای برداشتن تومور ها نباشد، بافت را میتوان از طریق لاپاراسکوپی نیز جمع آوری نمود. در لاپاراسکوپی، برش های کوچکی در ناحیه شکم ایجاد شده و لوله های قابل انعطاف دارای چراغ و دوربین، به فضای شکمی فرستاده می شوند. این ابزارها به پزشکان در جهت مشاهده فضای داخل شکم و لگن برای مشاهده سلول های سرطانی مشکوک کمک می کند.

در کنار برش ایجاد شده برای لاپاراسکوپی، یک برش دیگر نیز ایجاد می شود که نمونه های تهیه شده از تومور یا غدد لنفاوی ناحیه روی شکم و لگن را از طریق آن خارج نمایند. نمونه ها به آزمایشگاه ارسال شده و از نظر وجود و عدم وجود سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار می گیرند.

کولونوسکوپی.

با وجود اینکه کولونوسکوپی برای تشخیص سرطان های ناحیه کولورکتال استفاده می شود؛ اما می توان از آن در موارد مشکوک به سرطان تخمدان نیز استفاده نمود. تشخیص چنین وضعیتی معمولا نشانگر بدخیم بودن سرطان تخمدان خواهد بود. در این روش، پزشک یک لوله انعطاف پذیر به نام کولونوسکوپی را از مجاری روده ای وارد نموده و به کمک دوربین تعبیه شده در آن، به جستجوی تومورهای احتمالی می پردازد. در صورت وجود هرگونه تومور، امکان تهیه نمونه از آن در کولونوسکوپی وجود دارد‌.

آزمایش ژنتیک.

به دلیل اینکه حدود ۲۵ درصد از سرطان های تخمدان، ارثی تشخیص داده شده اند، در برخی شرایط ممکن است انجام آزمایش ژنتیک توسط پزشک توصیه شود. هدف از انجام این آزمایشها، بررسی وجود و یا عدم وجود جهش‌های ژنتیکی خاص مرتبط با سرطان تخمدان خواهد بود.

 برای انجام آزمایشات ژنتیکی باید نمونه‌ای از خون، بزاق و یا سلول های گونه گرفته شود. با وجود اینکه جهش های مختلف می توانند منجر به سرطان تخمدان شوند، جهش های BRCA1 و BRCA2 از شناخته شده ترین جهش ها در این بیماری به حساب می آیند.

در صورت تشخیص جهش های ارثی، این اطلاعات می تواند در تشخیص نحوه پاسخ تومور موجود به درمان های خاص کمک کند‌. با این هدف که پزشک بتواند یک برنامه درمانی موثر را تجویز نماید. به کمک نتایج آزمایشات ژنتیکی، خطر ابتلای خود و اعضای خانواده به انواع مختلف سرطان ها مورد بررسی قرار می گیرد.

مراحل سرطان تخمدان.

 پس از تشخیص قطعی سرطان تخمدان، متخصص آنکولوژی شما با توجه به میزان بزرگی تومور و سطح گسترش آن، به تعیین مرحله بیماری می پردازد. با انجام این روش، متخصصین می توانند بهترین گزینه های درمانی و احتمال بهبودی (پیش آگهی) را برای فرد بیمار تعیین نمایند. به طور کلی سرطان تخمدان از چهار مرحله مختلف از پایه تا پیشرفته تقسیم بندی می شود:

• مرحله 1: در مرحله اول سرطان به تخمدان ها و یا لوله های فالوپ محدود می شود. در این سطح، سلول های سرطانی به غدد لنفاوی مجاور سرایت نکردند. میزان تشخیص سرطان های تخمدان در این مرحله در حدود ۱۵ درصد است.
• مرحله 2: در مرحله دوم سرطان از تخمدان ها و لوله های فالوپ و فراتر رفته و سایر اندام های لگنی مانند رحم را نیز درگیر میکند. حدود ۱۵ درصد سرطان های تخمدان در این مرحله تشخیص داده می شوند.
• مرحله 3: در مرحله سوم، سرطان به خارج از لگن نیز سرایت نموده و نواحی شکم و غدد لنفاوی حین ناحیه درگیر شده اند. معمولاً اکثر تشخیص های سرطان تخمدان در این مرحله رخ می دهد. اگر بخواهیم به صورت درصدی بیان کنیم، حدود ۶۰ درصد کل تشخیص ها در این مرحله خواهد بود.
• مرحله 4: در این مرحله از سرطان تخمدان، سلول های سرطانی از ناحیه شکم و لگن نیز فراتر رفته و اندام های مانند کبد، ریه و طحال ها را نیز درگیر میکنند. وجود مایع در اطراف ریه ها، افیوژن پلور نامیده می شود، معمولاً در مرحله ۴ قابل تشخیص است. تشخیص سرطان های تخمدان در مرحله ۴، تنها در حدود ۶ درصد از کل تشخیص ها به شمار می روند.

غربالگری برای تشخیص افتراقی از شرایط مرتبط.

از علائم سرطان تخمدان می توان به درد شکم و تکرر ادرار نفخ های طولانی مدت اشاره نمود. به دلیل اینکه این علائم می تواند نشانگر بیماری های دیگری نیز باشند، انجام روش های تشخیصی و آزمایشگاهی می‌توانند در سایر بیماری ها و ارائه یک تشخیص دقیق اثرگذار باشند. وجود شرایط زیر، احتمال وقوع سرطان تخمدان را بالاتر می برند.

• اندومتریوز.
• فیبروئید رحم.
• حاملگی خارج رحمی.
• کیست های تخمدان.
• سرطان روده بزرگ.
• عفونت های دستگاه ادراری.
• سندرم روده تحریک پذیر (IBS).

لازم به ذکر است که افراد مبتلا به سرطان تخمدان، در معرض خطر ابتلا به سرطان سینه هستند. خصوصا اینکه اگر این افراد در زمره مبتلایان به جهش ژنتیکی BRCA1 و BRCA2 به حساب بیایند. بدین جهت مبتلایان به سرطان تخمدان بایستی به هدف کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه با پزشک خود صحبت کنند. غربالگری سرطان سینه (ماموگرافی)، مصرف دارو و روش های جراحی، روش هایی هستند که ممکن است جهت کاهش خطر ابتلا به سرطان سینه پیشنهاد شوند.